Ngữ văn lớp 8 - Bài 22: Câu phủ định

I.Đặc điểm hình thức và chức năng:

Ví dụ 1.

a. Các câu b,c,d khác với câu a vì có chứa các từ phủ định: không,chưa,chẳng.

b. Các câu b, c, d khác với câu a vì:

+ Câu a là khẳng định việc Nam đi Huế.

+ Câu b,c,d là phủ định việc Nam đi Huế.

Ví dụ 2.

a.Các câu có từ phủ định:

- Không phải,nó chần chẫn như cái đòn càn.

- Đâu có!

b. Mục đích:

- Không phải: Bác bỏ nhận định của ông thầy bói sờ vòi.

- Đâu có: trực tiếp bác bỏ nhận định của ông thầy bói sờ ngà và gián tiếp bác bỏ nhận định của ông thầy bói sờ vòi.

Kết luận.

* Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải, chẳng phải.

* Câu phủ định dùng để :

- Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).

- Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ)

II. Luyện tập

Bài tập 1

Xác định câu phủ định bác bỏ.

a.- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chẳng hiểu gì đâu!

 Bác bỏ điều mà lão Hạc dằn vặt, đau khổ.

b.- Không chúng con không đói nữa đâu.

 Bác bỏ điều mà cái Tí cho rằng mẹ nó đang lo lắng, thương xót vì chị em nó đói quá.

Bài tập 2

a) Không phải là không= có (khẳng định)

b) Không ai khôn = ai cũng (khẳng định)

c) Ai chẳng= ai cũng (khẳng định)

- Các câu trong sách giáo khoa dùng cách phủ định của phủ định để khẳng định thường có ý nghĩa khẳng định mạnh và có sức thuyết phục cao.

- Các câu khẳng định tương đương thường ít có sức thuyết phục hơn.

Bài tập 3: 
Nhận xét câu văn:

Choắt không dậy được nữa,nằm thoi thóp.

- Nếu thay từ phủ định không bằng chưa thì phải viết lại:

“Choắt chưa dậy được,nằm thoi thóp”.(Bỏ từ nữa)

-Viết không dậy được nữa có nghĩa là vĩnh viễn không dậy được nữa.(Phủ định tuyệt đối)

-Viết chưa dậy được có nghĩa là sau đó có thể dậy được (Phủ định tương đối)

*Các câu văn của Tô Hoài rất phù hợp với diễn biến câu chuyện,vì vậy không nên viết lại.

Bài tập 4: Bốn câu a,b,c,d là những câu phủ định bác bỏ, những không dùng từ phủ định.

Bài tập 5: Không thể thay thế được vì:

- Quên:vào thời điểm căm thù giặc cao độ, tác giả không để tâm đến những chuyện bình thường ấy.

- Không:Phủ định tuyệt đối, hơI lên gân, giảm sức thuyết phục.

- Chưa: thời điểm việc phá giặc chưa diễn ra, nhưng tác giả luôn nung nấu ý chí quyết tâm phá giặc.