Bài 31: VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA CÔNG NGHIỆP. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÔNG NGHIỆP

Bài 31 VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA CÔNG NGHIỆP.

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÔNG NGHIỆP

I. Vai trò & đặc điểm của công nghiệp:

1. Vai trò:

Chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân vì:

-  Sản xuất ra một khối lượng của cải vật chất rất lớn

-  Cung cấp hầu hết các tư liệu sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật thúc đẩy sự phát triển kinh tế của nhiều ngành kinh tế: nông nghiệp, giao thông vận tải, thương mại…

-  Khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên.

-  Thay đổi sự phân công lao động, giảm sự chênh lệch về trình độ phát triển giữa các vùng.

-  Chỉ tiêu để đánh giá trình độ phát triển của một nước.

-  Củng cố an ninh quốc phòng.

2. Đặc điểm:

Công nghiệp là 1 tập hợp các hoạt động sản xuất với những đặc điểm nhất định thông qua các quá trình công nghệ để tạo ra sản phẩm. Gồm 3 đặc điểm chính:

a. Sản xuất công nghiệp trải qua 2 giai đoạn:

GĐ 1: Tác động vào đối tượng lao động để tạo ra nguyên liệu.

GĐ 2: Chế biến nguyên liệu thành tư liệu sản xuất và vật phẩm tiêu dùng.

→ Cả 2 giai đoạn đều dùng đến máy móc.

b. Sản xuất công nghiệp có tính tập trung cao độ: không đòi hỏi không gian rộng lớn (Trừ công nghiệp khi thác khoáng sản, gỗ…).

c. Sản xuất công nghiệp bao gồm nhiều ngành phức tạp, được phân công tỉ mỉ và có sự phối hợp giữa nhiều ngành để tạo ta sản phẩm cuối cùng.

3. Phân loại:

·        Dựa vào phương thức tác động đến đối tượng lao động. Gồm:

-  Công nghiệp khai thác

-  Công nghiệp chế biến

·        Dựa vào công dụng kinh tế của sản phẩm gồm:

-  Công nghiệp nặng (Nhóm A): Gồm những ngành sản xuất ra tư liệu sản xuất như: Chế tạo máy, hóa chất, công nghiệp khai thác nhiên liệu…

-  Công nghiệp nhẹ (Nhóm B): Sản xuất ra sản phẩm phục vụ trực tiếp cho con người.

II. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố công nghiệp:

1. Nhân tố vị trí địa lý và tự nhiên

-  Vị trí địa lí, kinh tế- chính trị: lựa chọn vị trí xây dựng công trình công nghiệp.

-  Khoáng sản (trữ lượng, chất lượng): Quy mô, cơ cấu tổ chức sản xuất.

-  Đất, nước, khí hậu: Mức độ tập trung công nghiệp.

-  Rừng, biển và các nhân tố khác: Nguồn cung cấp nguyên liệu.

2. Nhân tố kinh tế- xã hội:

+ Dân cư và lao động: số lượng và chất lượng lao động có ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố công nghiệp.

+ Tiến bộ khoa học kĩ thuật: làm cho việc khai thác, sử dụng hợp lí tài nguyên và phân bố hợp lí các ngành công nghiệp, làm thay đổi quy luật phân bố các xí nghiệp công nghiệp.

+ Thị trường: Cũng có tác động mạnh mẽ tới việc lựa chọn vị trí xây dựng xí nghiệp, hướng chuyên môn hóa sản xuất.