Bài 5: Vũ trụ. Hệ Mặt Trời và Trái Đất. Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất
Bài 5 VŨ TRỤ. HỆ MẶT TRỜI VÀ TRÁI ĐẤT
HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT
NỘI DUNG CHÍNH
I. Khái quát về vũ trụ, Hệ Mặt Trời, Trái đất trong Hệ Mặt Trời:
1. Vũ trụ:
§ Là khoảng không gian vô tận chứa hàng trăm tỉ thiên hà.
§ Thiên hà là 1 tập hợp của rất nhiều thiên thể (ngôi sao, hành tinh…), khí, bụi và bức xạ điện từ.
§ Dải Ngân Hà là thiên hà chứa Mặt trời và các hành tinh của nó.
2. Hệ Mặt Trời:
§ Gồm Mặt Trời ở trung tâm cùng với các thiên thể chuyển động xung quanh (đó là các hành tinh, tiếu hành tinh, vệ tinh, sao chổi, thiên thạch) và các đám bụi khí.
§ Hệ Mặt Trời gồm 8 hành tinh.
§ Hình dạng quỹ đạo: hình elip gần tròn.
§ Hướng chuyển động của các hành tinh quanh mặt trời: Ngược chiều kim đồng hồ.
3. Trái đất trong Hệ Mặt Trời:
§ Ở vị trí thứ 3. Khoảng cách trung bình từ Trái Đất đến Mặt Trời là 149.6 triệu km, khoảng cách này cùng với sự tự quay giúp Trái đất nhận được lượng nhiệt và ánh sáng phù hợp với sự sống.
§ Trái đất vừa tự quay, vừa chuyển động tịnh tiến xung quanh Mặt trời→ nhiều hệ quả địa lí quan trọng.
II. Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái đất:
1. Luân phiên ngày và đêm:
Ø Do Trái Đất có hình cầu và tự quay quanh trục nên mọi nơi trên bề mặt Trái Đất có hiện tượng luân phiên ngày đêm.
2. Giờ trên Trái đất và đường chuyển ngày quốc tế:
a/ Giờ trên Trái đất:
- Giờ địa phương (giờ Mặt trời): Là giờ riêng của mỗi kinh tuyến tại một thời điểm.
- Giờ múi: chia bề mặt Trái đất làm 24 múi giờ, mỗi múi rộng 15 độ kinh tuyến. Giờ múi là giờ ở các địa phương nằm trong cùng một múi. Hai múi giờ kế tiếp nhau chênh nhau 1 giờ.
- Giờ quốc tế (giờ GMT): là giờ ở múi giờ số 0, Việt Nam nằm ở múi giờ số 7.
b/ Đường chuyển ngày quốc tế:
Chọn kinh tuyến 1800 qua giữa múi giờ số 12 ở Thái Bình Dương làm đường chuyển ngày quốc tế.
- Nếu đi từ Tây sang Đông qua kinh tuyến 1800 thì lùi lại 1 ngày lịch.
- Nếu đi từ Đông sang Tây qua kinh tuyến 1800 thì tăng thêm 1 ngày lịch.
3. Sự lệch hướng chuyển động của các vật thể:
- Nguyên nhân: do Trái Đất tự quay quanh trục từ Tây sang Đông đã sinh ra một lực làm lệch hướng chuyển động của các vật thể trên bề mặt Trái đất (lực Côriôlit) .
- Biểu hiện: Ở bán cầu Bắc, vật chuyển động bị lệch về phía bên phải; ở bán cầu Nam, vật chuyển động bị lệch về phía bên trái theo hướng chuyển động.