BÀI 12. PHONG TRÀO DÂN TỘC DÂN CHỦ Ở VIỆT NAM TỪ NĂM 1919 – 1925

I. Những chuyển biến mới về kinh tế, chính trị, xã hội ở Việt Nam sau chiến tranh thế giới thứ nhất

1.Chính sách khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp

Hoàn cảnh

Sau chiến tranh thế giới thứ nhất, các nước thắng trận phân chia lại thế giới, một trật tự thế giới hình thành.
Chiến tranh đã để lại hậu quả nghiêm trọng, nước Pháp bị thiệt hại nặng nhất với 1,4 triệu người chết, thiệt hại vật chất gần 200 tỉ phrăng
Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi, Nga Xô viết được thành lập, Quốc tế cộng sản ra đời.

→ Tác động mạnh đến Việt Nam.

Chính sách khai thác thuộc địa lần hai của Pháp

Ở Đông Dương, chủ yếu là Việt Nam, Pháp thực hiện khai thác thuộc địa lần hai, từ sau chiến tranh thế giới thứ nhất đến trước khủng hoảng kinh tế thế giới (1929 - 1933.)
Pháp đầu tư với tốc độ nhanh và, quy mô lớn trong vòng 6 năm (1924 – 1929), số vốn đầu tư khoảng 4 tỷ phrăng trong các lĩnh vực sau:

Nông nghiệp	Đầu tư nhiều nhất, mở rộng diện tích đồn điền cao su, nhiều công ty cao su được thành lập.
Công nghiệp	Mở mang và phát triển các ngành dệt, muối, xay xát..., đặc biệt là khai thác mỏ (than…)
Thương nghiệp	Ngoại thương phát triển, giao lưu buôn bán nội địa được đẩy mạnh.
Giao thông vận tải	Phát triển, đô thị mở rộng và dân cư đông hơn.
Tài chính	Ngân hàng Đông Dương: nắm quyền chỉ huy kinh tế Đông Dương, phát hành giấy bạc và cho vay lãi. Tăng thu thuế: ngân sách Đông Dương thu năm 1930 tăng gấp 3 lần so với 1912.

-> Pháp đưa vào Việt Nam quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa xen kẽ với quan hệ sản xuất phong kiến. Kinh tế Việt Nam có sự chuyển biến rõ rệt so với trước chiến tranh, nhưng cơ bản kinh tế Việt Nam vẫn bị kìm hãm, phát triển cục bộ một số ngành và lệ thuộc vào kinh tế Pháp.

2. Chính sách chính trị, văn hoá, giáo dục của thực dân Pháp (phần đọc thêm)

3. Những chuyển biến mới về kinh tế và giai cấp xã hội  ở Việt Nam .
a. Những chuyển biến mới về kinh tế:
-       Kinh tế của tư bản Pháp ở Đông Dương phát triển mới, đầu tư các nhân tố kỹ thuật và nhân lực sản xuất, song rất hạn chế.
-       Kinh tế Việt Nam vẫn mất cân đối, sự chuyển biến chỉ mang tính chất cục bộ ở một số vùng, phổ biến vẫn lạc hậu.
-       Đông Dương là thị trường độc chiếm của tư bản Pháp.
b. Sự chuyển biến mới  về  giai  cấp xã hội  ở Việt Nam

Giai cấp địa chủ phong kiến	Tiếp tục phân hóa, một bộ phận trung, tiểu địa chủ có tham gia phong trào dân tộc chống Pháp và tay sai.
Giai cấp nông dân	bị đế quốc, phong kiến chiếm đoạt ruộng đất, phá sản không lối thoát. Mâu thuẫn giữa nông dân Việt Nam với đế quốc phong kiến tay sai gay gắt. Nông dân là một lực lượng cách mạng to lớn của dân tộc.
Giai cấp tiểu tư sản	Phát triển nhanh về số lượng, có tinh thần dân tộc chống Pháp và tay sai. Bộ phận học sinh, sinh viên, trí thức nhạy cảm với thời cuộc, tha thiết canh tân đất nước, hăng hái đấu tranh vì độc lập tự do của dân tộc.
Tư sản Việt Nam	Ra đời sau thế chiến I, bị tư sản Pháp chèn ép, số lượng ít, thế lực kinh tế yếu bị phân hóa thành hai bộ phận: + Tư sản mại bản:quyền lợi gắn chặt với đế quốc nên cấu kết chặt chẽ với chúng. +Tư sản dân tộc:kinh doanh độc lập,có khuynh hướng dân tộc và dân chủ.
Giai cấp công nhân	Ngày càng phát triển, đến 1929 có trên 22 vạn người, bị tư sản áp bức bóc lột gắn bó với nông dân có truyền thông yêu nước, chịu ảnh hưởng của trào lưu cách mạng vô sản, trở thành một động lực của phong trào dân tộc dân chủ theo khuynh hướng cách mạng tiên tiến.

Tóm lại: Sau chiến tranh thế giới thứ nhất, ở Việt Nam diễn ra những biến đổi quan trọng về kinh tế, xã hội, văn hoá, giáo dục. Mâu thuẫn trong xã hội Việt Nam tiếp tục diễn ra sâu sắc, trong đó chủ yếu là mâu thuẫn giữa nhân dân ta với thực dân Pháp và phản động tay sai. Cuộc đấu tranh chống đế quốc và tay sai tiếp tục diễn ra gay gắt, phong phú về nội dung và hình thức.

II.PHONG TRÀO DÂN TỘC DÂN CHỦ Ở VIỆT NAM TỪ 1919 ĐẾN 1925

1. Hoạt động của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh và một số người Việt Nam ở nước ngoài (phần đọc thêm)

2. Hoạt động của tư sản, tiểu tư sản và công nhân Việt Nam:

Hoạt động của tư sản Việt Nam:	Tẩy chay tư sản Hoa kiều, vận động người Việt dùng hàng Việt. Đấu tranh chống độc quyền cảng Sài Gòn, độc quyền xuất cảng lúa gạo tại Nam Kỳ của tư bản Pháp. Tư sản lớn ở Nam Kỳ như Bùi Quang Chiêu , Nguyễn Phan Long…thành lập Đảng Lập hiến (1923), đòi tự do, dân chủ, nhưng khi được Pháp nhượng bộ một số quyền lợi họ sẵn sàng thoả hiệp với chúng. Ngoài Bắc có nhóm Nam Phong của Phạm Quỳnh cổ vũ thuyết “quân chủ lập hiến”, nhómTrung Bắc tân văn của Nguyễn Văn Vĩnh đề cao “trực trị”.
Hoạt động của tiểu tư sản trí thức:	Hoạt động sôi nổi như đấu tranh đòi quyền tự do, dân chủ. - Tổ chức chính trị : như Việt Nam nghĩa đoàn, Hội Phục Việt, Đảng Thanh niên(đại biểu:Tôn Quang Phiệt, Đặng Thai Mai, Trần Huy Liệu, Nguyễn An Ninh…) - Báo tiến bộ ra đời như Chuông rè, An Nam trẻ, Người nhà quê, Hữu Thanh, Tiếng Dân… - Nhà xuất bản tiến bộ như Nam đồng thư xã (Hà Nội), Cường học thư xã (Sài Gòn), Quan hải tùng thư (Huế). - Cao trào yêu nước dân chủ công khai : như đòi Pháp thả tự do cho Phan Bội Châu (1925); lễ truy điệu Phan Chu Trinh 1926.
Các cuộc đấu tranh của công nhân:	- Ngày càng nhiều hơn nhưng vẫn còn lẻ tẻ, tự phát, ở Sài Gòn - Chợ Lớn thành lập Công hội (bí mật) do Tôn Đức Thắng đứng đầu. - Cuộc bãi công của thợ máy xưởng Ba Son tại cảng Sài Gòn không chịu sửa chữa chiến hạm Mi- sơ lê của Pháp để phản đối việc chiến hạm này chở binh lính sang đàn áp phong trào đấu tranh của nhân dân Trung Quốc (8/1925). - Cuộc bãi công của thợ máy Ba son đòi tăng lương 20% , phải cho những công nhân bị thải hồi được trở lại làm việc, đánh dấu bước tiến mới của phong trào công nhân.

3. Hoạt động yêu nước của Nguyễn Ái Quốc
Nguyễn Tất Thành xuất thân trong một gia đình Nho giáo yêu nước ở xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tình Nghệ An. Là một thanh niên sớm có lòng yêu nước, nhận thấy những hạn chế trong chủ trương cứu nước của các vị tiền bối, nên ông quyết định ra đi tìm đường cứu nước (1911).
-       Sau  nhiều  năm bôn ba khắp thế giới, Nguyễn Tất Thành trở lại Pháp 1917, gia nhập Đảng Xã hội Pháp 1919.
-       18/6/1919, thay mặt những người Việt Nam yêu nước tại Pháp, Nguyễn Ai Quốc gửi tới hội nghị Versailles “Bản yêu sách của nhân dân An Nam” đòi Pháp và Đồng minh thừa nhận quyền tự do, dân chủ , quyền bình đẳng của nhân dân An Nam.
-       Tháng 07/1920 Nguyễn Ai Quốc đọc bản Sơ thảo lần thứ nhất Luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa của V.I.Lênin, khẳng định con đường giành độc lập, tự do của nhân dân Việt Nam.
-       25/12/1920, tham dự Đại hội Đại biểu của  Đảng Xã hội Pháp ở Tua , gia nhập Quốc tế
-> Cộng sản, trở thành đảng viên Cộng sản và tham gia thành lập Đảng Cộng sản Pháp.
Các sự kiện trên  đã đánh dấu  bước ngoặt về tư tưởng, Nguyễn Ai Quốc đã từ chủ nghĩa dân tộc đến với chủ nghĩa cộng sản, từ chiến sĩ chống chủ nghĩa  thực dân thành chiến sĩ quốc tế vô sản, là người mở đường cho sự nghiệp giải phóng dân tộc ở Việt Nam.
-       1921, Người lập Hội liên hiệp các dân tộc thuộc địa ở Paris  để đoàn kết các lực lượng cách mạng chống chủ nghĩa thực dân, ra báo “Người cùng khổ ” là cơ quan ngôn luận của Hội.
-       Người còn viết bài cho báo Nhân đạo, Đời sống công nhân…, đặc biệt là tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp.
-       6/1923: Người đến  Liên Xô dự Hội nghị Quốc tế nông dân (10/1923) và Đại hội Quốc tế Cộng sản lần V (1924)
-       11/11/1924, Người về Quảng Châu  (Trung Quốc) trực tiếp tuyên truyền, giáo dục lý luận, xây dựng tổ chức cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam.
-       Tháng 6/1925: Thành lập Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên nhằm tổ chức  và  lãnh đạo quần chúng đấu tranh chống Pháp.

* Ý nghĩa:
-       Người đã tìm ra con đường cứu nước đúng đắn cho cách mạng Việt Nam  là độc lập dân tộc, gắn liền với chủ nghĩa xã hội. kết hợp tinh thần yêu nước với tinh thần quốc tế vô sản .
-       Chuẩn bị về tư tưởng cho cách mạng Việt  nam .
-       Chuẩn bị về tổ chức  cho cách mạng Việt Nam .
* Con đường cứu nước của nguyễn Ái Quốc  có gì khác so với trước?
-       Hướng đi: Các vị tiền bối  tìm đường sang phương Đông , Nguyễn Ái Quốc  quyết định đi sang phương Tây.
-       Cách đi: những vị tiền bối   tìm cách gặp gỡ  với tầng lớp lãnh đạo bên trên. Ngược lại Nguyễn Ái Quốc thâm nhập vào các tầng lớp, giai cấp thấp nhất trong xã hội . Từ đó , Người có ý thức giác ngộ , đoàn kết đấu tranh,gặp được chủ nghĩa Mác –Lê nin, tìm ra con đường cứu nước đúng đắn  cho dân tộc.
* Công lao của Nguyễn Ái Quốc
-       Người tìm ra con đường cứu nước đúng đắn để giải phóng dân tộc  Việt Nam.
-       Nhờ đó tiến tới thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, làm cách mạng tháng Tám thành công; tiến hành chống Pháp – Mỹ thắng lợi.