Thực hành một số phép tu từ ngữ âm

Thực hành một số phép tu từ ngữ âm

THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ

I. TẠO NHỊP ĐIỆU VÀ ÂM HƯỞNG CHO CÂU :

1. Bài tập 1 :  ( yêu cầu ở SGKT 129 )

Hướng dẫn trả lời :

- Hai vế đầu dài, nhịp điệu dàn trải, phù hợp với cuộc đấu tranh trường kì của dân tộc.

- Vế sau ngắn, nhịp điệu dồn dập mạnh mẽ, phù hợp với sự khẳng định hùng hồn về quyền độc lập, tự do của dân tộc.

Về lập luận, hai vế đầu có vai trò như một luận cứ còn vế sau và câu cuối như các kết luận.

- Vế một – hai - ba của câu đầu đều kết thúc bằng các âm tiết mang thanh bằng (nay –  nay - do ), câu tiếp theo kết thúc bằng âm tiết mang thanh trắc ( lập ). “Dolà âm tiết mở, “lập” là âm tiết đóng ð Kết thúc có âm hưởng mạnh mẽ, dứt khoát, thích hợp với lời khẳng định quyền độc lập của dân tộc.

- Phối hợp với nhịp điệu và thanh, đoạn văn có dùng các phép điệp từ ngữ ( một dân tộc đã gan góc, dân tộc đó phải được ... ) và điệp cú pháp ( hai vế đầu dài, kết cấu cú pháp giống nhau , vế sau và câu cuối ngắn, kết cấu cú pháp giống nhau ).

2. Bài tập 2 : ( yêu cầu ở SGKT 129 )

Hướng dẫn trả lời:

Để tạo nên sắc thái hùng hồn, thiêng liêng của lời kêu gọi cứu nước, đoạn văn đã có sự phối hợp của nhiều yếu tố sau đây :

- Phép điệp phối hợp với phép đối :

+ Điệp : ( lặp ) từ ngữ và điệp kết cấu ngữ pháp và nhịp điệu ( câu đầu : 4/2/4/2 – 4 tiếng – 2 tiếng ).

+ Sự đối xứng về từ ngữ, nhịp điệu và kết cấu ngữ pháp. *Ví dụ : Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm ( nhip 3/2, 3/2 ; kết cấu ngữ pháp : C – V – P phụ ngữ ).

- Câu văn xuôi nhưng có vần ( phối hợp với nhịp ) ở một số vị trí.

*Ví dụ : câu đầu vần giữa tiếng “bà” và tiếng “già”. Câu thứ 2 điệp vần “ung” các tiếng súng ( Ai có có súng dùng súng ).

- Sự phối hợp giữa nhịp ngắn ( đầu câu 1,2,3 ) với những nhịp dài dàn trải ) vế cuối câu 1, 4 tạo âm hưởng khi khoan thai, khi dồn dập mạnh mẽ. Thích hợp với một lời cứu nước thiêng liêng.

 

3. Bài tập 3 : ( yêu cầu ở SGKT130 )

Hướng dẫn trả lời :

Đoạn văn dùng phép nhân hóa và nhiều động từ phối hợp với các yếu tố ngữ âm sau:

- Sự ngắt nhịp cần liệt kê ( dấu phẩy ở 3 câu đầu ).

- Câu 3 ngắt nhịp liên tiếp à kể về từng chiến công của tre  ; nhịp trước ngắn, nhịp sau dài tạo âm hưởng du dương của lời ca ngợi.

- Hai câu cuối ngắt nhịp giữa C – V ( không dùng từ ) tạo âm hưởng mạnh mẽ, dứt khoát của lời tuyên dương công trạng, khẳng định ý chí kiên cường và chiến thắng vẻ vang  của tre .

 à Nhịp điệu và âm hưởng của câu được tạo ra do nhiều yếu tố ( sự ngắt nhịp, phối hợp âm thanh, hòa phối ngữ âm ... ), cần cảm nhận và phân tích sự phối hợp của các yếu tố và luôn luôn nhằm mục đích phục vụ cho nội dung biểu đạt ( thông tin, miêu tả, sắc thái biểu cảm, thái độ của con người, ... ).

II. ĐIỆP ÂM, ĐIỆP VẦN, ĐIỆP THANH

1. Bài tập 1 : ( yêu cầu Ở SGKT 130 ).

Hướng dẫn trả lời :

a. Sự lặp lại và phối hợp phụ âm đầu “l” ( 4 lần ) à Miêu tả được trạng thái ẩn hiện trên một diện rộng của hoa lựu ( Đỏ như lửa – lấp ló trên cành như những đóm lửa lúc ẩn hiện  : Lúc lóe lên – lúc ẩn trong tán lá ).

b. Sự lặp lại và phối hợp phụ âm đầu “l” ( 4 lần ) à trạng thái của ánh trăng phản chiếu trên mặt nước ao : ánh trăng như phát tán rộng hơn, loang ra và choán lấy  khắp bề mặt không gian trên mặt ao.

2. Bài tập 2 : ( yêu cầu ở SGKT 130 ).

Hướng dẫn trả lời :

- Vần “ang” được lặp lại nhiều lần ( vần “ang” có nguyên âm rộnga” và phụ âm mũing” ), thể thơ 7 tiếng à âm hưởng mở rộng, tiếp diễn kéo dài à phù hợp với cảm xúc chung : mùa đông đang còn tiếp diễn với nhiều dấu hiệu đặc trưng , vậy mà có những lời mời gọi của mùa xuân.

3. Bài tập 3 : ( yêu cầu ở SGKT130-131 ).

Đoạn thơ gợi ra được khung cảnh hiểm trở của vùng rừng núi sự gian lao, vất vả của cuộc hành quân, nhờ sự đóng góp của nhiều yếu tố.

- Nhịp ¾ ở 3 câu đầu.

- Sự phối thanh T – B ( 3 câu đầu nhiều thanh T, câu cuối toàn B ).

- Các từ láy gợi hình cao : khúc khủy/ thăm thẳm/ heo hút.

- Phép đối từ ngữ :

+ Dốc lên khúc khủy / dốc thăm thẳm.

+ Ngàn thước lên cao / ngàn thước xuống.

- Phép điệp từ ngữ : dốc, ngàn thước.

- Phép nhân hóa : súng ngửi trời.

- Phép lặp cú pháp : câu 1 và câu 3.

à Điệp âm, điệp vần, điệp thanh là các phép tu từ thường được sử dụng trong thơ, văn xuôi thì ít. Việc lặp lại âm – vần – thanh ( bộ phận của tiếng ) một các chủ ý và phối hợp với nhau để phục vụ cho việc biểu đạt nội dung.