Ngữ Văn lớp 7 - Cách lập ý của bài văn biểu cảm

Ngữ Văn lớp 7 - Cách lập ý của bài văn biểu cảm

I. TÌM HIỂU CHUNG:

1. Những cách lập ý thường gặp trong bài văn biểu cảm :

a. Liên hệ hiện tại với tương lai

-  Đoạn 1: "Các em, các em rồi đây sẽ lớn lên, sẽ quen dần với sắt, thép và xi măng cốt sắt. 
Nhưng, nứa, tre sẽ còn mãi với các em, còn mãi với dân tộc Việt Nam, chia ngọt sẻ bùi của những ngày mai tươi hát, còn mãi với chúng ta, vui hạnh phúc, hòa bình.
Ngày mai, trên đất nước này, sắt, thép có thể nhiều hơn tre, nứa. Nhưng, trên đường trường ta dấn bước, tre xanh vẫn là bóng mát. Tre vẫn mang khúc nhạc tâm tình. Tre sẽ càng tươi những cổng chào thắng lợi. Những chiếc đu tre vẫn dướn lên bay bổng. Tiếng sáo diều tre cao vút mãi
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam"

- Hiện tại: Từ ý: “quen dần với sắt, thép …”

- Tương lai: “Tre còn mãi, toả bóng mát .”

- Liên tưởng đến con người ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm.

-> Lập ý bằng cách liên hệ hiện tại với tương lai .

b.Hồi tưởng quá khứ để suy nghĩ  về hiện tại.

-  Đoạn 2: " Trong các món đồ chơi, tôi say mê nhất  con gà đất: một chú trống đẹp mã, oai vệ, với chiếc kèn lá tơi cài vào ức để tạo tiếng gáy. Đến bây giờ, tôi vẫn còn cảm nhận được niềm vui kỳ diệu ấy tái sinh trong tâm hồn, khi nhớ lại buổi sáng sớm, tôi mang con gà ra đứng trước thềm, ấp nó giữa lòng bàn tay, dồn hơi đầy ngực, ngửa mặt lên trời và gập người dần dần lúc hạ giọng, giống y như dáng điệu con gà lúc gáy. Còn gì vui hơn với một đứa bé, khi nó được hóa thân hành con gà trống để dõng dạc cất lên điệu nhạc sớm mai:"Ó... ò... o" ! Bao giờ tôi cũng thử rất lâu để chọn được một con gà đất có giọng trầm; biết cách bụm hai bàn tay để điều khiển giọng gáy thật sinh động, giống như người nghệ sĩ thổi kèn đồng.
 Bây giờ tôi hiểu ra, những đồ chơi trẻ con thời ấy rất hấp dẫn bởi chính tính mong manh của chúng. Chiếc trống lùng tung bị thủng trong chốc lát, con ve bị đứt dây, con gà đất rồi cũng vỡ trên tay đứa bé. Vâng, thử tưởng tượng một quả bong bóng không bao giờ vỡ, không thể bay mất, ó cứ còn mãi như một vật lì lợm... Ôi, nếu thế thì còn đâu là quả bóng bay? Đồ chơi trẻ con, đó là nỗi vui mừng khi có được trong tay, và còn là nỗi tiếc nuối khi bỗng dưng bị mất nó. Những con gà đất lần lượt vỡ dọc theo tuổi thơ mãi để lại trong tôi một nỗi gì sâu thẳm, giống như một linh hồn"

- Lòng say mê con gà đất (quá khứ).

- Đến bây giờ…(hiện tại).

->Hồi tưởng quá khứ để suy nghĩ  về hiện tại.

c. Tưởng tượng tình huống,hứa hẹn, mong ước.

 - Đoạn 3: 3a

- Kỷ niệm về cô giáo à tình cảm không bao giờ quên cô, nhớ mãi.

 -> Tưởng tượng tình huống về cô giáo.

- Đoạn 3 . 3b

- Từ cực Bắc về cực Nam ở trên núi nhớ về vùng biển.

-> Niềm mong ước

d. Quan sát, suy ngẫm

- Đoạn văn 4: " U tôi đã đi ngủ từ lâu. Nhưng tôi buông bút, nhìn ra bốn bên, chỗ nào cũng thấy bóng u. Cái bóng đen đủi, hòa lẫn với bóng tối, vẽ nên một khuôn mặt trăng trắng với đôi mắt nhỏ, lòng đen nhuộm một màu nâu đồng. Cái bóng mơ hồ yêu dấu ấy đứng bên cạnh lớp lớp những ngày tháng ngậm ngùi đói khổ, những năm này năm khác qua đi trong cơn thấp thỏm đợi chờ dài đặc mang ngấn nước mắt và tiếng thở dài. Người ta, nhiều lúc nhàn, quây quần bên cạnh người thân, nhưng không mấy khi lại tỉ mỉ vẩn vơ mà nhìn ngắm những người yêu mến của ta. Cho nên thỉnh thoảng tôi sực nhớ, tôi chợt nhìn u, tôi bỗng giật mình, tôi ngờ ngợ nhu người ngồi trước mặt đây không phải u tôi. Có đâu u tôi lại thế kia. Tóc đường ngôi của u tôi lốm đốm, rụng, chỉ còn lưa thưa. Lúc u tôi cười, nếp nhăn ở đuôi con mắt nheo lại, xếp lên nhau, đến khi hết cười cũng còn hằn những vết rạn khía quanh xuống hai bên gò má. Hàm răng trên của u tôi hểnh khuyết ba lỗ đã mấy năm nay. U tôi già đi từ bao giờ? U tôi đã già đi lúc nào? Tôi thực không hay."
-> Hình dáng người mẹ già đi theo thời gian, khiến tác giả giật mình và hoảng hốt nhìn lại thực tế.

2. Kết luận

- Để tạo ý cho bài biểu cảm, khởi nguồn cho mạch cảm xúc nảy sinh, người viết có thể hồi tưởng kỉ niệm quá khứ, suy nghĩ về hiện tại, mơ ước tới tương lai, tưởng tượng những tình huống gợi cảm, hoặc vừa quan sát vừa suy ngẫm, vừa thể hiệ cảm xúc.
- Nhưng dù dùng cash gì thì tình cảm trong bài cũng phải chân thật và sự việc được nêu ra phải có trong kinh nghiệm. Được như thế bài văn mới làm cho người đọc tin và đồng cảm.