Ngữ Văn lớp 6 - Em bé thông minh
I. Tìm hiểu chung
1. Đọc
2. Giải thích từ khó
Oái oăm: trái hẳn bình thường đến mức không ngờ tới được.
Lỗi lạc: tài giỏi khác thường, vượt trội mọi người
Tưng hửng: ngẩn ra vì bị mất hứng thú đột ngột khi sự việc xảy ra trái với điều mình mong muốn và tin chắc
Trẩy kinh: đi đến kinh đô
Cam đoan: Khẳng định điều mình trình bày là đúng và hứa chịu trách nhiệm để người khác tin
Ngả trâu: mổ trâu để lấy thịt
Hoàng cung: nơi vua ở
Sân rồng: sân chầu trước cung điện nhà vua
Triều thần, đình thần: các quan lại trong triều đình
Công quán: nhà dành để tiếp các quan phương xa về kinh
Dụ chỉ: lời vua truyền bảo
Dinh thự: nhà to, đẹp, dành riêng cho những người có chức tước cao
3. Bố cục:
Chia thành 4 đoạn
- Đoạn 1 : Giới thiệu em bé thông minh
- Đoạn 2 :Tài thông minh của chú bé giúp dân làng thoát nạn
- Đoạn 3 : Nhờ thông minh chú bé được vua ban thưởng
- Đoạn 4 :Chú bé được phong trạng nguyên
II. Tìm hiểu văn bản
1. Hình thức câu đố
- Phổ biến trong truyện dân gian nói chung, trong truyện cổ tích nói riêng( truyện Trạng, lê Quý Đôn, Lương Thế Vinh)
- Tác dụng:
+ Tạo tình huống để nhân vật bộc lộ tài năng, phẩm chất.
+ Tạo tình huống cho cốt truyện phát triển
2. Tài năng của em bé qua những lần giải đố:
a.Giải câu đó của viên quan
- Hoàn cảnh : hai cha con đang làm ruộng cha cầy, con đập đất
- Giải đố bằng cách đố lại khiến quan sửng sốt, không biết đối đáp sao cho ổn
b. Giải câu đố lần thứ 1 của Vua:
- Vua ban gạo và 3 con trâu đực, bắt đẻ thành 9 con nếu không cả làng bị phạt
-> là câu đố
- Em bé : Thỉnh cầu cua bắt bố đẻ em bé cho mình -> vừa là câu đố, vừa là lời giải, vì vạch ra cái vô lí trong lệnh vua
-> Dùng đố để giải đố khiến vua và đình thần phải thừa nhận em là ngươig thong minh tài giỏi
c. Giải câu đố thứ 2 của vua:
- lệnh cho em sắp 3 cổ thức ăn chỉ bằng 1 con chim sẻ - > câu đố
- Giải lệnh vua : yêu cầu Vua rèn con dao từ một cây kim may áo
-> thông minh hơn người,lòng can đảm tính hồn nhiên
d.Giải câu đố của viên sứ thần nước ngoài
- Dùng sợi chỉ xâu qua một con ốc vặn
- Muốn xâm chiếm nước ta nhưng còn e nước ta có nhiều người tài giỏi
- Các đại thần vò đầu suy nghĩ, các ông trạng, các nhà thông thái đều lắc đầu bó tay :Dùng miệng hút,bôi sáp vào sợi chỉ...
- Em bé : bắt con kiến buộc chỉ ngang lưng, bôi mở..
->Hơn tất cả những bậc tài giỏi trong triều đình , khiến sứ thần nước ngoài thán phục
=> Câu đố càng lúc càng khó khăn hơn, em bé tài trí thông minh, lanh lợi, hồn nhiên, trong sáng
3. Ý nghĩa của truyện
- Đề cao trí thông minh, trí khôn của dân gian, đề cao kinh nghiệm sống
- Tạo tiếng cười vui vẻ, hài hước vì có các tình huống bất ngờ thú vị, người đọc yêu thích tài năng, sự hồn nhiên ngây thơ của em bé
* Ghi nhớ : Đây là truyện cổ tích về nhân vật thông minh - kiểu nhân vật rất phổ biến trong cổ tích Việt Nam và thế giới. Truyện đề cao sự thông minh và trí khôn dân gian ( qua hình thức giải những câu đố, vượt những thách đố oái oăm ,... ) từ đó tạo nên tiếng cười vui vẻ, hồn nhiên trong đời sống hằng ngày