Lịch sử lớp 8 - Bài 25: Kháng chiến lan rộng ra toàn quốc (1873 - 1884)
I. Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc kì lần thứ nhất.
1. Tình hình Việt Nam trước khi Pháp đánh chiếm Bắc Kì.
- Pháp: bước đầu xây dựng bộ máy cai trị và tiến hành bóc lột nhân dân ta.
- Mục đích: biến nơi đây thành bàn đạp để đánh chiếm Cam-pu-chia, rồi chiếm nốt ba tỉnh miền Tây Nam Kì.
- Thái độ của triều đình Huế:
+ Đối với Pháp tiếp tục muốn thương lượng để chia sẻ quyền thống trị
+ Đối với nhân dân thì ra sức bóc lột và đàn áp các cuộc khởi nghĩa nông dân.
- Kinh tế sa sút, tài chính thiếu hụt, binh lực suy yếu
2. Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất (1873)
- Âm mưu của Pháp đánh ra Bắc Kì
+ Lợi dụng việc triều đình nhờ Pháp đem tàu ra vùng biển Hạ Long đánh dẹp ''hải phỉ'', cho tên lái buôn Đuy-puy và gây rối ở Hà Nội.
+ Lấy cớ giải quyết vụ Đuy-puy, Pháp cử Gác-ni-ê chỉ huy 200 quân kéo ra Bắc.
- Diễn biến:
+ Ngày 20 - 11 - 1873, quân Pháp nổ súng đánh và chiếm thành Hà Nội. Quân Pháp nhanh chóng chiếm các tỉnh Hải Dương, Hưng Yên, Ninh Bình, Nam Định.
3. Kháng chiến ở Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Kì (1873-1874)
- Khi Pháp kéo vào Hà Nội, nhân dân ta anh dũng chống Pháp như trận chiến đấu ở cửa ô Thanh Hà (Quan Chưởng).
- Tại các tỉnh đồng bằng, ở đâu Pháp cũng vấp phải sự kháng cự của nhân dân ta. Các căn cứ kháng chiến được hình thành ở Thái Bình, Nam Định...
II. Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai. Nhân dân Bắc Kì tiếp tục kháng chiến trong những năm 1882 - 1884
1. Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai (1882).
* Hoàn cảnh.
+ Nhân dân nổi dậy khởi nghĩa.
+ Kinh tế kiệt quệ, giặc cướp, nhân dân đói khổ.
+ Mọi cải cách, duy tân bị từ chối.
- Âm mưu của Pháp.
+ Sau Hiệp ước 1874, Pháp quyết tâm chiếm bằng được Bắc Kì, biến nước ta thành thuộc địa.
+ Lấy cớ triều đình Huế vi phạm Hiệp ước năm l874, tiếp tục giao thiệp với nhà Thanh, Pháp đem quân xâm lược Bắc Kì lần thứ hai.
* Diễn biến.
+ Ngày 3 - 4 - l882, quân Pháp do Ri-vi-e chỉ huy đã kéo ra Hà Nội khiêu khích.
+ Ngày 25 - 4 - 1882, Ri-vi-e gửi tối hậu thư cho Tổng đốc thành Hà Nội là Hoàng Diệu buộc phải nộp thành. Không đợi trả lời, Pháp mở cuộc tiến công và chiếm thành Hà Nội, cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt từ sáng đến trưa. Hoàng Diệu thắt cổ tự vẫn.
+ Sau đó, Pháp chiếm một số nơi khác như Hòn Gai, Nam Định...
2. Nhân dân Bắc Kì tiếp tục kháng Pháp
- Ở Hà Nội, nhân dân tự tay đốt nhà, tạo thành bức tường lửa chặn bước tiến của quân giặc.
- Tại các nơi khác, nhân dân tích cực đắp đập, cắm kè trên sông, làm hầm chông, cạm bẫy để ngăn bước tiến của quân Pháp.
- Ngày l9 - 5 - l883, quân ta giành thắng lợi trong trận Cầu Giấy lần thứ hai, Ri-vi-e bị giết tại trận.
- Chiến thắng Cầu Giấy lần thứ hai làm cho quân Pháp thêm hoang mang, dao động, chúng định bỏ chạy nhưng triều đình Huế lại chủ trương thương lượng với Pháp với hi vọng Pháp sẽ rút quân.
3. Hiệp ước Patơnốt. Nhà nước phong kiến Việt Nam sụp đổ.
- Chiều 18 - 8 - 1883, Pháp bắt đầu tấn công vào Thuận An, đến ngày 20 - 8, Pháp đổ bộ lên khu vực này.
- Ngày 25 - 8 - 1883, triều đình Huế kí với Pháp Hiệp ước Hác-măng.
- Nội dung: thừa nhận quyền bảo hộ của Pháp ở Bắc Kì, Trung Kì.
- Sau Hiệp ước Hác-măng, Pháp chiếm hàng loạt các tỉnh ở Bắc Kì: Bắc Ninh, Tuyên Quang, Thái Nguyên...
- Ngày 6 - 6 - l884, Pháp buộc triều đình Huế kí Hiệp ước Pa-tơ-nốt. Với hiệp ước này, nhà nước phong kiến Nguyễn với tư cách một quốc gia độc lập đã hoàn toàn sụp đổ.
=> Nước ta trở thành một nước thuộc địa nửa phong kiến
- Ngày 21 - 12 - l873, quân Pháp bị thất bại ở Cầu Giấy, Gác-ni-ê bị giết.
- Song triều đình Huế lại kí Hiệp ước Giáp Tuất (15 - 3 - l874). Pháp rút quân khỏi Bắc Kì; triều đình thừa nhận 6 tỉnh Nam Kì hoàn toàn thuộc Pháp
