Lịch sử lớp 7 - Bài 25: Phong trào Tây Sơn
I. Khởi nghĩa nông dân Tây Sơn:
1/ Xã hội đàng trong nửa sau thế kỷ XVIII.
a.Tình hình xã hội Đàng Trong:
- Chính quyền họ Nguyễn suy yếu, mục nát.
+ Số lượng quan lại tăng, việc mua quan bán tước phổ biến.
+ Trương Phúc Loan lũng đoạn triều đình, nắm mọi quyền hành.
+ Quan lại, cường hào kết bè, kéo cánh, ăn chơi và bóc lột nhân dân.
- Hậu quả:
+ Nông dân mất ruộng đất, nộp nhiều thứ thuế -> Đời sống cực khổ.
+ Mâu thuẫn giữa các tầng lớp xã hội đối với chính quyền họ Nguyễn ngày càng gay gắt
-> Nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra.
b. Khởi nghĩa của Chàng Lía
- Căn cứ: Truông Mây (Bình Định)
- Chủ trương: Lấy của nhà giàu, chia cho người nghèo.
- Kết quả: bị thất bại.
- Ý nghĩa: Tinh thần đấu tranh quật khởi của nhân dân, báo trước sự sụp đổ của chính quyền họ Nguyễn
2/ Khởi nghĩa Tây Sơn bùng nổ.
- Lãnh đạo: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ.
+ Căn cứ: - Tây Sơn Thượng Đạo (An Khê, Gia Lai)
- Tây Sơn Hạ Đạo (Tây Sơn, Bình Định)
+ Lực lượng: dân nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số (Chămpa, Bana, thợ thủ công,thương nhân…)
+ Tích trữ lương thực, khí giới, luyện tập quân sĩ.
- Chủ trương: “lấy của nhà giàu chia cho dân nghèo”, “ phù Nguyễn diệt Trương”
II. Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Nguyễn và đánh tan quân xâm lược Xiêm
1/ Lật đổ chính quyền họ Nguyễn
-Tháng 9/1773, nghĩa quân hạ thành Quy Nhơn.
- Năm 1774, nghĩa quân kiểm soát 1 vùng rộng lớn từ Quảng Nam đến Bình Thuận.
- Quân Trịnh đánh vào Phú Xuân, chúa Nguyễn chạy vào Gia Định.
- Nguyễn Nhạc phải tạm hòa hoãn với quân Trịnh để tập trung đánh Nguyễn.
- Năm 1777 Tây Sơn bắt và giết được Chúa Nguyễn , Nguyễn Anh chạy thoát -> chính quyền họ Nguyễn bị lật đổ.
2/ Chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút (1785)
a. Nguyên nhân: Nguyễn Ánh cầu cứu quân Xiêm.
b. Diễn biến:
- Giữa năm 1784,5 vạn quân Xiêm tiến vào nước ta.
- Tháng 1/1785, Nguyễn Huệ chọn Rạch Gầm Xoài Mút làm trận địa.
- Ngày 19/1/1785, Ta nhử địch vao trận địa mai phục. Quân ta đồng loạt tấn công. Bị tấn công bất ngờ và mãnh liệt quân Xiêm bị tiêu diệt gần hết,Nguyễn Anh thoát chết,sang Xiêm lưu vong.
c. Kết quả: Quân Xiêm bị đánh tan.
d. Ý nghĩa : - Đập tan âm mưu xâm lược của nhà Xiêm.
- Là trận thuỷ triều lớn nhất trong lịch sử chống xâm lược
- Khẳng định sức mạnh của nghĩa quân.
III. Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Trịnh
1/ Hạ thành Phú Xuân, tiến ra Bắc Hà diệt họ Trịnh.
- Hè 1786 Nguyễn Huệ tiến quân vượt đèo Hải Vân đánh thành Phú Xuân.
- Tháng 6/1786 hạ thành Phú Xuân giải phóng toàn bộ đất Đàng Trong.
- Giữa 1786 Nguyễn Huệ đánh vào Thăng Long chúa Trịnh bị bắt.Nguyễn Huệ giao chính quyền cho vua Lê, rồi trở vào Nam.
- Ý nghĩa: đáp ứng yêu cầu của nd, tạo điều kiện thuận lợi để thống nhất đất nước.
2/. Nguyễn Hữu Chỉnh mưu phản- Nguyễn Huệ thu phục Bắc Hà.
- Nguyên nhân:
+ Bắc Hà rối loạn, Vua Lê không dẹp được những cuộc nổi loạn của con cháu họ Trịnh, phải mời Nguyễn Hữu Chỉnh giúp đỡ.
+ Khi dẹp được tàn dư của họ Trịnh, Chỉnh lộng quyền chống lại Tây Sơn.
- Nguyễn Huệ cử Vũ Văn Nhậm ra Bắc diệt Chỉnh, nhưng Nhậm ra mặt chống Tây Sơn.
- Giữa năm1788 Nguyễn Huệ tiến quân ra Thăng Long diệt Nhậm và bè lũ Chiêu Thống chạy trốn sang Kinh Bắc.
-> Nguyễn Huệ thu phục Bắc Hà và xây dựng chính quyền ở Bắc Hà được nhiều sĩ phu giúp sức.
IV. Tây Sơn đánh bại quân Thanh
1/ Quân Thanh xâm lược nước ta.
a. Hoàn cảnh:
- Lê Chiêu Chống cầu cứu nhà Thanh.
- Cuối năm 1788,nhà Thanh đem 29 vạn quân chia làm 4 đạo tiến vào nước ta.
b. Chuẩn bị của nghĩa quân.
- Lập phòng tuyến Tam Điệp , Biệt Sơn -> thủy bộ liên kết chặt chẽ.
2/ Quang Trung đại phá quân Thanh (1789)
- Tháng 1/1788 Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng Đế lấy niên hiệu là Quang Trung và tiến quân ra Bắc.
- Từ Tam Điệp, Quang Trung chia làm 5 đạo.
- Đêm 30 vượt sông Gián Khẩu tiêu diệt đồn tiền tiêu của địch.
- Đêm mồng 3 tết bí mật vây đồn Hà Hồi
- Sáng mùng 5 tết đánh đồn Ngọc Hồi.
- Trưa mùng 5 tết, Quang Trung cùng đoàn quân chiến thắng tiến vào Thăng Long.
- Kết quả: 5 ngày (30-> 5) Quang Trung đại phá 29 vạn quân Thanh.
3/ Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn.
- Ý nghĩa : + Lật đổ các tập đoàn phong kiến Nguyễn - Trịnh – Lê, thống Nhất đất nước.
+ Đánh tan các cuộc xâm lược của quân Xiêm, Thanh bảo vệ nền độc lập.
- Nguyên nhân: + Được nhân dân ủng hộ.
+ Sự lãnh đạo tài tình sáng suốt của Quang Trung và bộ chỉ huy.
+ Tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh chống áp bức bóc lột của nd ta.