Lịch sử lớp 7 - Bài 16: Sự suy sụp của nhà Trần cuối thế kỷ XIV
I. Tình hình kinh tế - xã hội
1. Tình hình kinh tế.
- Kinh tế: suy sụp,
- Nguyên nhân:
+ Nhà nước không quan tâm tới sản xuất NN, sửa đê điều, thủy lợi.
+ Vương hầu, quý tộc, địa chủ tăng cường chiếm đoạt ruộng đất.
- Hậu quả: mất mùa, đói kém thường xuyên xảy ra, ruộng đất công thu hẹp. Đời sống nhân dân cực khổ, thuế nặng, nông dân mất ruộng đất, biến thành nô tì.
2 . Tình hình xã hội.
- Vua quan vẫn ăn chơi sa đoạ, xây dựng chùa chiền, dinh thự...
* Hậu quả
- Nhà trần bất lực trước các cộc tấn công của Champa và yêu sách của nhà Minh.
- Đời sống nhân dân càng ngày càng khổ cực.
* các cuộc khởi nghĩa
- Nguyên nhân :
+ Do bị áp bức , bóc lột nặng nề
+ Nông dân và nô tì mâu thuẫn sâu sắc với giai cấp thống trị -> Họ đã vùng lên đấu tranh.
- Diễn biến:
+ Khởi nghĩa của Ngô Bệ ở Yên Thụ - Hải Dương ( 1344 1360 )
+ Khởi nghĩa của Nguyễn Thanh, Nguyễn Kỵ ở vùng sông Chu, Thanh Hoá ( năm 1379 ).
+ Khởi nghĩa của Phạm Sư Ôn ở Sơn Tây ( 1390 ).
+ Khởi nghĩa của Nguyễn Nhữ Cái ở Sơn Tây, Vĩnh Phúc, Tuyên Quang ( năm 1399 – 1400 ).
- Kết quả: các cuộc khởi nghĩa đều bị triều đình đàn áp.
- Ý nghĩa: Nêu cao tinh thần đấu tranh chống áp bức của nhân dân ta.
- Nguyên nhân thất bại:
+ Nổ ra lẻ tẻ, rời rạc, tự phát.
+ Người lãnh đạo không đủ khả năng tập hợp quần chúng...
II. Nhà Hồ và cải cách của Hồ Quý Ly
1. Nhà Hồ thành lập.
- Hoàn cảnh: Nửa cuối thế kỉ XIV, Nhà Trần suy yếu, Làng xã tiêu điều, đời sống của nhân dân khổ cực.
-> Năm 1400, Hồ Quý Ly phế truất vua Trần. Nhà Hồ thành lập đổi tên nước là Đại Ngu.
2. Những biện pháp cải cách của Hồ Quý Ly.
- Để cứu vãn tình thế đất nước Hồ Quý Ly tiến hành cải cách.
a/ Chính trị:
+ Cải tổ hàng ngũ võ quan thay thế những võ quan cao cấp do quý tộc nhà Trần nắn giữ bằng những tài năng thân cận với mình.
+ Quy định cách làm việc của các cấp chính quyền.
+ Dời kinh đô về An Tôn ( Tây Đô, Thanh Hóa)
+ Cử các quan triều đình thăm hỏi đời sống ở các lộ.
b/ Hành chính:
+ Đổi tên một số đơn vị hành chính
c/ Kinh tế:
+ Phát hành tiền giấy thay tiền đồng.
+ Ban hành chính sách hạn điền.
+ Quy định lại thuế đinh, thuế ruộng.
d/ Xã hội:
- Ban hành chính sách hạn nô.
e/ Văn hoá:
+ Sửa đổi chế độ thi cử, học tập.
+ Dịch sách chữ Hán ra chữ Nôm.
+ Bắt các nhà sư dưới 50 tuổi phải hoàn tục.
e/ Quốc phòng:
+ Làm sổ hộ tịch tăng quân số.
+ Chế tạo nhiều loại súng mới và thuyền chiến.
+ Phòng thủ nơi hiểm yếu.
+ Xây thành kiên cố như Đa Bang, Tây Đô ...
3. Ý nghĩa và tác dụng của cải cách Hồ Quý Ly.
- Ý nghĩa: Đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng làm ổn định tình hình đất nước.
- Tác dụng:
+ Hạn chế tập trung ruộng đất của quý tộc, địa chủ làm suy yếu thế lực của họ Trần.
+ Tăng nguồn thu nhập cho đất nước.
+ Cải cách văn hóa giáo dục tiến bộ.
+ Tăng quyền lực của nhà vua.
* Hạn chế: Các chính sách đó chưa triệt để, chưa phù hợp với tình hình thực tế và chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân.