Đàn ghi ta của Lor-ca - Thanh Thảo
ĐÀN GHI-TA CỦA LOR-CA
I/ Giới thiệu chung:
1/ Tác giả:
+ Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công, sinh năm 1946, quê ở Quảng Ngãi. Tốt nghiệp khoa Ngữ văn, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, Thanh Thảo vào công tác ở chiến trường miền Nam.
+ Tác phẩm chính: Những người đi tới biển ( 1977), Dấu chân qua trảng cỏ ( 1978), Khối vuông ru bích ( 1985)
+ Thanh Thảo được coi là một trong số không nhiều cây bút luôn nỗ lực cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu cái tôi nội cảm, tìm kiếm những cách thức biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, hệ thống hình ảnh và ngôn từ mới mẻ.
2/ Tác phẩm:
a/ Tác phẩm:
Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca rút trong tập Khối vuông ru bích là một trong những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, không dễ hiểu vì nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực mà ông học tập ở chính nhà thơ hiện đại Tây Ban Nha: Ph.G.Lor-ca
(Sgk)
b/ Đặc điểm thơ:
- Là sự lên tiếng của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại.
- Thể hiện sự cách tân thơ Việt: đào sâu cái tôi nội cảm; cách biểu đạt mới với câu thơ tự do, xoá bỏ ràng buộc khuôn sáo bằng nhịp điệu, cách gieo vần…
c/ Bố cục: Gồm 4 phần:
* Câu 1 – 6: Lor-ca – con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị, nghệ thuật TBN.
* Câu 7- 18: Lor-ca với cái chết oan khuất và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân nghệ thuật.
* Câu 19- 22: Niềm xót thương Lor-ca.
* Câu 23- 31: Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca.
II. Nỗi xót thương và suy tư về cuộc giã từ của Lor-ca:
1/ Hình tượng G. Lor-ca và cái chết của thi sĩ:(-> máu chảy)
+ Tác giả lấy câu thơ được coi là di chúc của Lor-ca để làm đề từ cho bài thơ của mình “ khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta”: cây đàn là biểu tượng cho nghệ thuật, mà nghệ thuật là tình yêu, là lẽ sống, Lor-ca không thể rời xa nghệ thuật ngay cả khi đã chết, đàn ghi ta còn là biểu tượng của đất nước Tây Ban Nha -> câu đề từ thể hiện tình yêu nghệ thuật, tình yêu tha thiết với quê hương xứ sở.
+ 6 câu đầu gợi hình ảnh Lor-ca như một đấu sĩ giữa một đấu trường đặc biệt đấu tranh cho khát vọng dân chủ và khát vọng cách tân nghệ thuật giữa nền chính trị độc tài và nền nghệ thuật già nua của Tây Ban Nha đương thời-> hình ảnh thi sĩ thật mong manh và đơn độc “ đi lang thang về miền đơn độc – trên yên ngựa mỏi mòn”
+ Cái chết bất ngờ đến với Lor-ca. Chế độ độc tài hoảng sợ trước sức mạnh tinh thần phản kháng của Lor-ca đã vội vã giết chết người chiến sĩ của tự do, người nghệ sĩ của cái mới. Cảnh Lor-ca bị hành hình được diễn tả bằng hình ảnh thực “ áo choàng bê bết đỏ”. Sau đó, được diễn tả theo lối tượng trưng, liên tục chuyển đổi cảm giác qua hệ thống âm thanh vỡ ra thành màu sắc “ tiếng ghi ta nâu” trầm tĩnh nghĩ suy, “ tiếng ghi ta lá xanh” thiết tha hi vọng, chuyển đổi thành hình khối “ tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan” bàng hoàng, tức tưởi, thành dòng máu chảy đau đớn, nghẹn ngào…
2/ Niềm xót thương và suy tư về cái chết của thi sĩ:
+ Nguyện ước của Lor-ca “ chôn cây đàn” cũng có nghĩa là bỏ qua những cái cũ, nền nghệ thuật cũ để làm nên cái mới. Vì người ta không chôn tiếng đàn nghệ thuật cũ nên tiếng đàn như cỏ mọc hoang, gợi nỗi buồn đau day dứt “ Giọt nước mắt vầng trăng – lonh lanh trong đáy giếng”-> nỗi xót thương cái chết của một thiên tài, tiếc nuối hành trình cách tân dang dở với bản thân nhà thơ và với cả nền văn chương Tây Ban Nha.
+ Nguyện ước lớn hơn của Lor-ca nói riêng và người nghệ sĩ nói chung là có người tiếp nối khát vọng cách tân của mình để văn chương tiếp tục là quá trình sáng tạo không ngừng -> người nghệ sĩ muốn có một sự giải thoát, chấp nhận định mệnh phũ phàng như “ đường chỉ tay đã đứt”, phận người ngắn ngủi mà thế giới rộng lớn như “ dòng sông rộng vô cùng”, Lor-ca đi vào cõi khác với hình ảnh “ bơi sang ngang, trên chiếc ghi ta màu bạc”. Các hành động ném lá bùa vào xoáy nước, ném trái tim vào lặng yên đều mang nghĩa tượng trưng cho sự giã từ và giải thoát của người nghệ sĩ với những ràng buộc và hệ luỵ trần gian.
3/ Nghệ thuật hiện đại của bài thơ:
+ Bài thơ như giai điệu một bản nhạc, có phần nhạc đệm của ghi ta. Âm thanh lila lila lilila sau 2 câu đầu gợi tiếng vang của khúc mở đầu. Kết thúc bài thơ là tiếng vang của hợp âm vĩ thanh sau khi bản nhạc đã trình diễn xong.
+ Ngôn ngữ diễn tả âm thanh theo lối tượng trưng, liên tục chuyển đổi cảm giác: âm thanh thành màu sắc: tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ta xanh; thành hình khối: tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan, thành hình ảnh động: tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy.
+ Hình ảnh đẹp và buồn: giọt nước mắt vầng trăng – long lanh trong đáy giếng; hình ảnh giàu màu sắc tượng trưng: ném lá bùa, ném trái tim… tượng trưng cho sự giải thoát với những ràng buộc của trần gian
+ Ngôn ngữ giàu sắc thái tu từ: so sánh, nhân hoá, ngoa dụ “ ai chôn cất tiếng đàn” ẩn dụ “ đường chỉ tay… dòng sông rộng vô cùng…