Bài 9: Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và cuộc đấu tranh bảo vệ cách mạng (1917-1921)
A. KIẾN THỨC CƠ BẢN
I. Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917
1. Tình hình nước Nga trước cách mạng
- Nga là một nước quân chủ chuyên chế, tàn tích của chế độ phong kiến đã kìm hãm sự phát triển của chủ nghĩa tư bản
- Nước Nga tham gia chiến tranh thế giới (1914-1918) đã gây hậu quả nghiêm trọng cho đất nước: kinh tế suy sụp, nạn đói quân đội thua trận... Mọi nỗi khổ đè lên vai nhân dân là động và hơn 100 dân tộc trong đế quốc Nga.
Phong trào phản đối chiến tranh đòi lật đổ chế độ Nga hoàng lan rộng.
2. Từ Cách mạng tháng Hai đến Cách mạng tháng Mười
a. Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai
- Sự kiện mở đầu của cách mạng là cuộc biểu tình của 9 vạn nữ công nhân ở Pêtơrôgrát ngày 23-2 (ngày 8-3 dương lịch). Phong trào đấu tranh lan rộng khắp thành phố và chuyển từ tổng bãi công chính trị sang khởi nghĩa vũ trang. Quân khởi nghĩa chiếm các công sở, bắt giam các bộ trưởng và các tướng tá của Nga hoàng. Chế độ quân chủ chuyên chế sụp đổ. Trong vòng 8 ngày cách mạng thành công trên cả nước. Nga trở thành nước cộng hòa.
- Kết quả: Lật đổ chế độ Nga hoàng; cục diện hai chính quyền song song tồn tại.
b. Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười
- Hai chính quyền đại diện cho lợi ích của các giai cấp khác nhau nên không thể cùng tồn tại (Chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và các Xô viết đại biểu công nhân và binh lính).
- Trước tình hình đó Lênin và Đảng Bônsêvích Nga đã chuẩn bị kế hoạch tiếp tục làm cách mạng, lật đổ chính phủ lâm thời tư sản.
- Luận cương tháng Tư của Lênin, chỉ ra mục tiêu và đường lối chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Trải qua 8 tháng đấu tranh hòa bình nhằm tập hợp lực lượng, Đảng Bônsêvích Nga quyết định chuyển sang khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền.
Ngày 7-10 (20-10) Lênin rời Phần Lan về Petơrôgrát trực tiếp chỉ đạo cách mạng. Các đội Cận vệ đỏ, các trung tâm quận sự cách mạng được thành lập.
Đêm 24-10 (6-11). Các đội Cận vệ đỏ nhanh chóng chiếm những vị trí then chốt ở Thủ đô. Đêm 25-10 (7-11) quân khởi nghĩa chiếm Cung điện Mùa Đông. Chính phủ lâm thời tư sản sụp đổ.
Tiếp theo Pêtơrôgrát, cách mạng giành thắng lợi ở Mátxcơva. Đầu năm 1918, cách mạng thành công trên cả nước.
II. Cuộc đấu tranh xây dựng và bảo vệ chính quyền Xô viết
1. Xây dựng chính quyền Xô viết
Đêm 25-10, Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ hai tuyên bố thành lập Chính quyền Xô viết do Lênin đứng đầu.
Nhiệm vụ hàng đầu của chính quyền Xô viết là đập tan bộ máy nhà nước cũ, xây dựng bộ máy nhà nước mới.
Chính quyền Xô viết đã:
- Thông qua Sắc lệnh hòa bình và Sắc lệnh ruộng đất.
- Xóa bỏ sự phân biệt đẳng cấp, đặc quyền của giáo hội.
- Thực hiện nam nữ bình quyền, quyền bình đẳng và quyền tự quyết của các dân tộc.
- Thành lập cơ quan trung ương và Xô viết các địa phương
- Thành lập Hồng quân công nông.
- Quốc hữu hóa các nhà máy xí nghiệp của giai cấp tư sản, thành lập Hội đồng Kinh tế quốc dân tối cao.
Những việc làm của chính quyền Xô viết nhằm mang lại lợi ích cho đông đảo quần chúng nhân dân, thể hiện tính ưu việt của chế độ mới.
2. Bảo vệ chính quyền Xô viết
- Cuối năm 1918, quân đội 14 nước đế quốc, cấu kết với bọn phản cách mạng trong nước, tấn công vũ trang nhằm tiêu diệt nước Nga Xô viết. Trong ba năm (1918-1920), nhân dân Xô viết tập trung toàn bộ sức lực chiến đấu chống thù trong giặc ngoài.
- Từ năm 1919 nước Nga thực hiện chính sách Cộng sản thời chiến.
+ Nội dung: Nhà nước kiểm soát toàn bộ nền công nghiệp trung thu lương thực thừa của nông dân, thi hành chế độ lao động cưỡng bức đối với toàn dân (từ 16 đến 50 tuổi.)
+ Tác dụng ý nghĩa: huy động tối đa mọi nguồn của cải, nhân lực của đất nước phục vụ cuộc chiến đấu. Hồng quân và nhân dân Xô viết đã đẩy lùi cuộc tấn công của các lực lượng phản cách mạng trong và ngoài nước, bảo vệ và giữ vững nhà nước Xô viết.
III. Ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Mười Nga
a. Đối với nước Nga
- Làm thay đổi hoàn toàn tình hình đất nước và số phận hàng triệu con người ở Nga.
- Mở ra kỉ nguyên mới – kỉ nguyên giai cấp công nhân, nhân dân lao động và các dân tộc được giải phóng khỏi mọi ách áp bóc lột, đứng lên làm chủ đất nước và vận mệnh của mình.
b. Đối với thế giới
Làm thay đổi cục diện thế giới, cổ vũ và để lại nhiều bài học quí báu cho phong trào cách mạng thế giới.