Bài 6: Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918)
A. KIẾN THỨC CƠ BẢN
I. Nguyên nhân của chiến tranh
- Nguyên nhân: Sự phát triển không đều về kinh tế, chính trị của các nước đế quốc nảy sinh mâu thuẫn giữa các nước đế quốc về vấn đề thuộc địa, dẫn đến sự hình thành hai khối đế quốc đối lập nhau: Phe Liên Minh (Đức, Áo, Hung) là những đế quốc ra đời muộn, ít thuộc địa và phe Hiệp ước (Anh, Pháp, Nga) ra đời sớm, nhiều thuộc địa.
- Duyên cớ:
Vụ ám sát Thái tử Áo – Hung.
II. Diễn biến của chiến tranh
1. Giai đoạn thứ nhất (1914-1916)
- Ngày 28-7-1914, Áo – Hung tuyên chiến với Xécbi, ngày 1-8, Đức tuyên chiến với Nga, ngày 3-8 tuyên chiến với Pháp. Ngày 4-8, Anh tuyên chiến với Đức. Chiến tranh bùng nổ và trở thành chiến tranh thế giới.
- Đức định đánh bại Pháp chớp nhoáng nên tập trung binh lực ở Mặt trận phía Tây. Đêm 3-8, Đức tràn vào Bỉ rồi đánh thọc sang Pháp, uy hiếp Pari, quân Pháp có nguy cơ bị tiêu diệt
- Ở Mặt trận phía Đông, Nga tấn công Đông Phổ, buộc Đức phải điều bớt quân từ Mặt trận phía Tây để chống lại quân Nga. Pari được giải cứu.
- Đầu tháng 9-1914, Pháp phản công và giành thắng lợi trên sông Mác nơ. Quân Anh đổ bộ lên lục địa châu Âu, kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh” của Đức bị thất bại. Quân hai bên rút xuống chiến hào cầm cự.
- Năm 1915, Đức dồn binh lực sang Mặt trận phía Đông cùng Áo - Hung tấn công Nga nhưng Đức không đạt được mục đích. Quân hai bên ở vào thế cầm cự. Năm 1916, Đức mở chiến dịch VécBoong (Mặt trận phía Tây), chiến sự diễn ra quyết liệt. Hai bên thiệt hại 70 vạn người, quân Đức vẫn không hạ được thành Vécdoong phải rút lui.
- Từ cuối năm 1916, Đức, Áo, Hung chuyển sang thế phòng ngự.
2. Giai đoạn thứ hai (1917-1918)
- Cách mạng tháng Hai năm 1917 ở Nga đã lật đổ chế độ Nga hoàng. Nhưng chính phủ lâm thời tư sản vẫn tiếp tục chiến tranh.
- Đức tiến hành cuộc “chiến tranh tàu ngầm” gây cho Anh nhiều thiệt hại, nhưng lại là duyên cớ để Mĩ tuyên chiến với Đức.
- Ngày 2-4-1917, Mĩ tuyên chiến với Đức.
- Các mạng tháng Mười Nga năm 1917 thành công, Nga rút ra khỏi chiến tranh.
- Đầu năm 1918, quân Đức mở 4 đợt tấn công lớn trên Mặt trận Pháp. Tháng 7-1918, 65 vạn quân Mỹ đổ bộ lên châu Âu, nhờ đó, quân Anh, Pháp quay lại phản công quân Đức.
- Từ cuối tháng 9-1918, quân Đức liên tiếp thất bại.
- Ngày 9-11-1918, cách mạng bùng nổ ở Đức, ngày 11-11-1918 Đức kí hiệp định đầu hàng không điều kiện.
Chiến tranh kết thúc.
III. Kết cục của cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất
- Thất bại thuộc về phe Đức, Áo - Hung.
- 10 triệu người chết, trên 20 triệu người bị thương, chi phí cho chiến tranh là 85 tỉ đô la.
- Mĩ và Nhật Bản hưởng được nhiều lợi trong và sau chiến tranh.
- Cách mạng tháng Mười Nga thành công, Nhà nước Xô viết ra đời đánh dấu bước ngoặt chuyển biến trong cục diện chính trị thế giới.