Bài 41: Diễn thế sinh thái

I. Khái niệm về diễn thế sinh thái

·    Diễn thế sinh thái là quá trình biến đổi tuần tự của quần xã qua các giai đoạn tương ứng với sự biến đổi của môi trường.

·    Diễn thế sinh thái gồm 3 giai đoạn: khởi đầu, giữa và cuối.

II. Các loại diễn thế sinh thái

1. Diễn thế nguyên sinh

·    Diễn thế nguyên sinh là diễn thế khởi đầu từ môi trường chưa có sinh vật.

·    Quá trình diễn thế diễn ra theo các giai đoạn sau:

o  Giai đoạn tiên phong: Các sinh vật đầu tiên phát tán đến hình thành quần xã tiên phong.

o  Giai đoạn hỗn hợp: Tiếp theo là các quần xã sinh vật biến đổi tuần tự và thay thế nhau.

o  Giai đoạn đỉnh cực: Giai đoạn cuối hình thành quần xã tương đối ổn định.

2. Diễn thế thứ sinh:

– Diễn thế thứ sinh là diễn thế xuất hiện ở môi trường đã có một quần xã sinh vật sống.

– Quá trình diễn thế diễn ra theo sơ đồ sau:

·    Giai đoạn đầu: Giai đoạn quần xã ổn định tương đối

·    Giai đoạn giữa: Giai đoạn gồm các quần xã thay đổi tuần tự.

·    Giai đoạn cuối: Hình thành quần xã tương đối ổn định khác hoặc quần xã bị suy thoái.

III. Nguyên nhân của diễn thế sinh thái

·    Nguyên nhân bên ngoài: Do tác động mạnh mẽ của ngoại cảnh lên quần xã: như sự thay đổi khí hậu thường gây nên biến đổi sâu sắc về cấu trúc của quần xã; hoặc trên những vùng bị hủy diệt của tựn nhiên, quần xã sinh vật mới dần dần được hình thành và phát triển

·    Nguyên nhân bên trong:  Do sự cạnh trang gay gắt giữa các loài trong quần xã: sự hoạt động mạnh mẽ của nhóm loài ưu thế làm biến đổi quần xã, làm thay đổi điều kiện sống, từ đó tạo cơ hội cho nhóm loài khác có khả năng cạnh tranh cao hơn trở thành loài ưu thế mới

IV. Tầm quan trọng của việc nghiên cứu diễn thế sinh thái

·    Nắm được quy luật phát triển của quần xã sinh vật để bảo vệ và dự báo được các quần xã tồn tại trước đó và những quần xã sẽ thay thế trong tương lai; giúp xây dựng chiến lược phát triển kinh tế nông – lâm – ngư nghiệp có cơ sở khoa học

·    Chủ động điều khiển diễn thế theo hướng có lợi cho phép khai thác, sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên và bảo vệ môi trường phát triển bền vững.