Bài 26: Cảm ứng ở động vật
CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
I. KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT.
Cảm ứng là khả năng nhận biết kích thích và phản ứng với kích thích đó.
Để có cảm ứng, động vật cần có:
- Bộ phận tiếp nhận kích thích: thụ quan ở da.
- Bộ phận phân tích, tổng hợp thông tin (hệ thần kinh).
- Bộ phận thực hiện phản ứng cơ co.
Hệ thần kinh đóng vai trò chủ yếu, quyết định mức độ cảm ứng.
Cảm ứng là khả năng nhận biết kích thích và phản ứng với kích thích đó.
Để có cảm ứng, động vật cần có:
- Bộ phận tiếp nhận kích thích: thụ quan ở da.
- Bộ phận phân tích, tổng hợp thông tin (hệ thần kinh).
- Bộ phận thực hiện phản ứng cơ co.
Hệ thần kinh đóng vai trò chủ yếu, quyết định mức độ cảm ứng.
Hình 1: Cung phản ứng
II. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH KHÁC NHAU:
1. Cảm ứng ở động vật nguyên sinh
1. Cảm ứng ở động vật nguyên sinh
- Đối tượng: Động vật đơn bào như amip, trùng roi, trùng giày.
- Hình thức: Phản ứng co rút toàn bộ cơ thể hoặc co rút chất nguyên sinh.
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới
- Đối tượng: Động vật thuộc ngành ruột khoang như thủy tức, sứa…Cơ thể có đối xứng toả tròn.
- Cấu tạo: các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh, tạo thành mạng lưới thần kinh. Các tế bào thần kinh liên hệ với các tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.
- Hình thức phản ứng: Khi bị kích thích thì toàn bộ cơ thể phản ứng bằng cách co mình lại.
3. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh chuỗi hạch
- Thần kinh dạng chuỗi hạch:
- Nằm dọc chiều dài cơ thể.
- Mỗi hạch điều khiển một vùng xác định, nên phản ứng chính xác, ít tiêu tốn năng lượng.
- Ưu điểm dạng thần kinh chuỗi hạch:
- Số lượng tế bào thần kinh tăng (nhất là hạch đầu ở côn trùng)
- Tế bào thần kinh hạch nằm gần nhau → hình thành mối liên hệ → khả năng phối hợp tăng cường.
- Mỗi hạch thần kinh điều khiển 1 vùng → Phản ứng chính xác, tiết kiệm năng lượng.
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH.
- Đối tượng: Động vật thuộc ngành ruột khoang như thủy tức, sứa…Cơ thể có đối xứng toả tròn.
- Cấu tạo: các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh, tạo thành mạng lưới thần kinh. Các tế bào thần kinh liên hệ với các tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.
- Hình thức phản ứng: Khi bị kích thích thì toàn bộ cơ thể phản ứng bằng cách co mình lại.
3. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh chuỗi hạch
- Thần kinh dạng chuỗi hạch:
- Nằm dọc chiều dài cơ thể.
- Mỗi hạch điều khiển một vùng xác định, nên phản ứng chính xác, ít tiêu tốn năng lượng.
- Ưu điểm dạng thần kinh chuỗi hạch:
- Số lượng tế bào thần kinh tăng (nhất là hạch đầu ở côn trùng)
- Tế bào thần kinh hạch nằm gần nhau → hình thành mối liên hệ → khả năng phối hợp tăng cường.
- Mỗi hạch thần kinh điều khiển 1 vùng → Phản ứng chính xác, tiết kiệm năng lượng.
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC THẦN KINH.
| Động vật có hệ thần kinh dạng lưới | Động vật có hệ thần kinh chuỗi hạch |
| Cơ thể có đối xứng toả tròn thuộc | Cơ thể có đối xứng 2 bên |
| ngành ruột khoang | Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp |
| Cấu tạo hệ thần kinh: nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh tạo thành mạng lưới tế bào thần kinh. Khả năng cảm ứng à Các tế bào cảm giác bị kích thíchà mạng lưới thần kinh à các biểu mô cơ à ĐV co mình lại để tránh kích thích |
Các tế bào thần kinh Các tế bào thần kinh tập trung thành hạch tk. Các hạch được nối với nhau bởi các dây thần kinh tạo thành chuỗi hạch . Mỗi hạch là trung tâm điều khiển hoạt động một vùng cơ thể. Sự phản ứng trả lời ở từng bộ phận (định khu) . |
| Tiêu tốn nhiều năng lượng | - Ít tiêu tốn năng lượng |